Dünya genelinde 800 milyonu aşkın kişiyi etkileyen ve farkındalığı az olan kronik böbrek hastalığı önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ediyor. Yapılan son araştırmalara göre her 6-7 erişkinden birinde çeşitli evrelerde kronik böbrek hastalığı bulunuyor. Oysa bu hastalık ile ilgili risk faktörleri (yüksek kan şekeri, yüksek kan basıncı, obezite, sigara içiciliği, ailede böbrek hastalığı varlığı gibi) erken fark edildiğinde hastalığın ortaya çıkması önlenebilir ya da en azından geciktirilebilir. Medicana Sağlık Grubu Nefroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mehmet Emin Demir, kronik böbrek hastalığı nedenleri ve bundan korunmanın yolları hakkında bilgi verdi.
Hayati işlevlere sahip olan böbrekler, vücudun sağlıklı bir şekilde çalışmasını sürdürebilmesi için kritik bir rol oynar. Ağız yoluyla alınan gıdaların sindirilmesi sonucu ortaya çıkan zararlı ve atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlayarak, iç dengemizi korur. Bunun yanı sıra, su ve mineral dengesini düzenleyerek kan basıncını kontrol altında tutar. Ayrıca, kandaki oksijen taşıma kapasitesini belirleyen alyuvar hücrelerinin üretiminde görev alan hormonları salgılar. Böylesine karmaşık ve hayati işlevleri yerine getiren böbreklerin sağlığını korumak, genel vücut sağlığımız için vazgeçilmezdir. Ancak, çeşitli faktörlere bağlı olarak böbrekler zarar görebilir ve ciddi hastalıklar gelişebilir. Bu nedenle, böbrek sağlığına dikkat etmek, erken teşhis ve koruyucu önlemler almak hayati önem taşımaktadır.
Türkiye’de her 6-7 erişkinden birinde var
Medicana Sivas Hastanesi Nefroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mehmet Emin Demir, böbrek hastalıklarının, dünya genelinde 800 milyondan fazla insanı etkilediğini kaydederek, “Kronik böbrek hastalığı, risklerin erken fark edilmesi ile önlenebilir veya ilerlemesi geciktirilebilir bir hastalıktır. Ancak hastalığın farkındalığının düşük olması, erken dönemde tespit edilmesine imkân vermemektedir. Türk Nefroloji Derneği tarafından Türkiye’de yapılan bir tarama çalışmasında, her 6-7 erişkinden birinde çeşitli evrelerde kronik böbrek hastalığı saptanmıştır. Düşük farkındalık nedeniyle hastalık son dönem böbrek hastalığı evresine ilerlemekte, yaşam kalitesi bozulmakta ve ölüm oranları artmaktadır” dedi. Hastalığın toplum içindeki yaygınlığı her geçen gün artmakta ve önümüzdeki 25 yıl içinde ölüme en fazla neden olan beşinci hastalık olacağı tahmin edilmektedir.
Diyabet ve tansiyona dikkat
Ülkemizde kronik böbrek hastalığının nedenlerinin farklılık gösterdiğini söyleyen Doç. Dr. Mehmet Emin Demir, bu nedenleri şöyle anlattı: “Böbreklere zarar verebilen bir faktör olan diyabet, yüksek kan şekeri seviyeleri ile seyrettiğinde böbrek fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Bu hastalar, kan şekerlerini dengede tutarken bir yandan da yılda en az bir kez böbrek fonksiyonlarını da değerlendirmelidirler. Diyabet dışında, kontrol altına alınamayan yüksek kan basıncı da böbreklerde hasara neden olabilir. Bunun yanında obezite, tütün içiciliği, böbrek iltihapları, idrar yolu taşları, idrar yolu tıkanmaları, genetik faktörlerle ilişkin sorunlar da kronik böbrek hastalıklarına sebep olur.” Ailesinde bilinen bir böbrek hastalığı olan kişilerin mutlaka uzmanlardan görüş alması gerekmektedir.
Obezite böbrekleri de vuruyor
Son araştırmalarda Dünya’da ve Türkiye’de obezitenin çok yaygın bir sorun haline geldiğini ifade eden Doç. Dr. Mehmet Emin Demir, “Hatta kadın tipi obezite sıkılığında Avrupa’da birinci durumda olduğumuz söylenebilir. Obezite, günümüzde diabetes mellitus, hipertansiyon ve kalp hastalıkları için önemli bir sebepken böbrek hastalığının gelişimi için de önemli bir risk faktörü olmaya başlamıştır. Bunu önlemek için de sağlıklı ve dengeli beslenmek önem taşımaktadır” şeklinde görüş verdi.
Böbrek sağlığını korumanın yolları
Böbrekler, vücudun en önemli organlarından biri olarak, zararlı atıkları filtreler, su ve mineral dengesini düzenler, kan basıncını kontrol eder ve alyuvar üretiminde kritik rol oynar. Ancak yanlış beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam tarzı, sigara kullanımı ve bilinçsiz ilaç tüketimi gibi faktörler böbrek sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilir.
Doç. Dr. Mehmet Emin Demir, böbrek sağlığını korumanın, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve düzenli kontroller yaptırmakla mümkün olduğunu vurgulayarak, alınması gereken önlemleri şu şekilde sıraladı:
✔ Sağlıklı ve dengeli beslenin, tuz tüketimini azaltın: Günlük beslenmenizde karbonhidrat, protein ve vitaminleri dengeli bir şekilde tüketin ve ideal kilonuzu koruyun. Özellikle aşırı tuz tüketiminden kaçının; günlük tuz alımınızı 9 gram civarında, hatta eşlik eden bir kalp hastalığı varsa daha düşük değerlerde tutmaya özen gösterin.
✔ Yeterli miktarda su tüketin: Böbrek sağlığınızı korumak için günlük su tüketiminizi 1.5 ila 2 litre arasında ayarlayın. Yeterli su içmek, böbreklerin etkin çalışmasını destekler ve toksinlerin vücuttan atılmasına yardımcı olur. Bir erişkinin günlük alması gereken su miktarı kabaca kilogram başına 30-40 ml’dir.
✔ Sigara kullanmayın: Sigara, damar sağlığını olumsuz etkileyerek böbrek fonksiyonlarını bozabilir. Böbreklerinizi ve genel sağlığınızı korumak için sigarayı bırakın.
✔ Düzenli egzersiz yapın: Haftada en az 3 gün, 45 dakika sürecek hafif tempolu egzersizler, hem kalp-damar sağlığınızı hem de böbrek fonksiyonlarınızı olumlu yönde etkiler. Aktif bir yaşam tarzı benimsemek, hipertansiyon ve diyabet gibi böbrek hastalıklarına yol açan riskleri azaltır.
✔ Ağrı kesici kullanımına dikkat edin: Gelişigüzel ve sık ağrı kesici kullanımı, böbrek fonksiyonlarına zarar verebilir. Özellikle steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçların (NSAID) uzun süreli kullanımı, geri dönüşü olmayan böbrek yetmezliğine neden olabilir. Bu nedenle, ilaçları doktor kontrolünde kullanmaya özen gösterin.
✔ Kan basıncınızı düzenli olarak kontrol ettirin: Hipertansiyon, böbrek hastalıklarının en önemli nedenlerinden biridir. Kan basıncınızı düzenli olarak ölçtürün ve doktorunuzun önerdiği şekilde takip ederek böbrek sağlığınızı koruyun.
✔ Kan şekerinizi takip edin: Diyabet, böbrekleri olumsuz etkileyen en önemli hastalıklardan biridir. Diyabet hastasıysanız, kan şekerinizi düzenli olarak ölçtürün ve böbrek fonksiyonlarınızı takip ettirmek için doktorunuza danışarak gerekli tarama testlerini yaptırın.
Böbrek sağlığı, genel vücut sağlığımızın ayrılmaz bir parçasıdır. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyerek, düzenli kontroller yaptırarak ve risk faktörlerinden uzak durarak böbreklerimizi koruyabilir, uzun ve sağlıklı bir yaşam sürdürebiliriz. Unutmayın, böbrekleriniz sağlıklıysa, siz de sağlıklısınız!
