?İhmal edilen yaralar elden ayaktan edebilir?
Cumhuriyet Üniversitesi (CÜ) Tıp Fakültesi Plastik Rekonstrüktif Estetik Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Neşe Kurt Özkaya, diyabet hastalarının ayaklarında oluşan yaraların ihmal edilmemesi gerektiğini belirtti. Hastaların bu konuda mutlaka eğitim almaları gerektiğini belirten Özkaya, tedavisinde geç kalınan yaralar nedeniyle çoğu hastanın ayağının kesildiğini belirterek; ?yara oluşmadan biz bunların önlemini almalı, hastaları bilgilendirmeliyiz.? Dedi.
Diyabet? Çağın en yaygın, en tehlikeli ve belki de en çok ihmal edilen hastalıkları arasında? Günümüzde birçok insan, diyabet hastası olduğunu bilmeden, birçok insan ise hasta olmasına rağmen ölümcül sonuçları olan bu hastalığı umursamadan hayatını sürdürüyor.
Diyabet, birçok sağlık problemini de tetikleyen bir hastalık olarak insanlığı tehdit ederken, hastalıkla mücadelede bireylerin isteksiz ya da önemsemez olması, modern tıbbın ortaya koyduğu çözüm yollarını etkisiz kılıyor.
Bu tehlikeli hastalığın neden olduğu en önemli sağlık problemlerinden bir tanesi de el, ayak gibi uzuvlar başta olmak üzere vücudun çeşitli yerlerinde oluşan ve tedavi edilmediğinde bu uzuvların kaybedilmesine neden olan yaralar? Ülkemizde çok sayıda insan, özellikle el ve ayaklarında oluşan yaralar ve bu yaraların ihmal edilmesi nedeniyle, parmaklarını, el ve ayaklarını kaybediyor. Peki, diyabet hastası olan kişiler nasıl yaşamalı? Nelere dikkat etmeli, yaşantısında alabileceği basit tedbirlerle bu tür olumsuzluklara karşı korunabilmek mümkün mü?
İşte tüm bu hayati konuları Cumhuriyet Üniversitesi (CÜ) Tıp Fakültesi Plastik Rekonstrüktif Estetik Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Neşe Kurt Özkaya ile konuştuk. Plastik Rekonstrüktif Estetik Cerrahi Anabilim Dalı bünyesinde hizmet veren Diyabetik Ayak Kliniği´nde bölümde görev yapan diğer tecrübeli öğretim görevlileri ile birlikte önemli çalışmalara imza atan Yrd. Doç. Dr. Özkaya, diyabetli hastalara hayati önem taşıyan uyarı ve tavsiyelerde bulundu.
Diyabetli hastaların vücutlarında oluşan yaraların ihmal edilmemesi gereken önemli bir sağlık problemi olduğunu belirten Özkaya, tüm diyabet hastalarının bu tür sağlık problemlerine karşı önlem alabilmeleri için eğitim alması gerektiğini söyledi. Özkaya, hedeflerinin bazen kişilerin el, ayak, bacak gibi uzuvlarını kaybetmesine neden olan yaralar oluşmadan hastalarla iletişim kurmak olduğunu söyledi.
?HER DİYABET HASTASI EĞİTİM ALMALI, DİSİPLİNLİ BİR YAŞAM SÜRMELİ?
Gazete Şehir aracılığıyla diyabetli hastalara seslenen Yrd. Doç. Dr. Neşe Kurt Özkaya, şu ifadeleri kullandı:
?Diyabet, sadece Türkiye´de değil, tüm dünyada yaygın olan bir sağlık sorunu. Daha çok kendini şeker yüksekliğiyle gösteriyor ama komplikasyonlar dediğimiz, etkilediği damarlar nedeniyle daha çok bulgu veren bir hastalık. Özellikle göz damarlarını, böbrek damarlarını, el ayak gibi periferik uzuvların damarlarını etkilediğinde daha çok şikâyetler ortaya çıkabiliyor. Bu şikâyetlerde maalesef eğer ki hastalar eğitimsiz ve bu konuda bilgisi yoksa ileri seviyede sağlık kuruluşuna başvuruyor. Şeker hastası olan insanlar eğer ki düzenli olarak şeker kontrolü yaptırmıyorsa, düzenli olarak doktora gitmiyorlarsa ancak görme bozukluğu olduğunda, böbrek fonksiyonları bozulduğunda doktora gidiyorlar. Ama bu durumda zaten diyabet hastalığının neden olduğu ek hastalıklar da ortaya çıkmış oluyor ve bunları geri döndürmek, tedavi çok zor. Esas olarak bu hastalarımızı yakalamamız gereken aşama diyabetin komplikasyonları oluşmadan eğitimle bu süreyi uzatmak.?
DİYABETİK AYAK KLİNİĞİ SİVASLILARIN HİZMETİNDE
CÜ Tıp Fakültesi Plastik Rekonstrüktif Estetik Cerrahi Anabilim Dalı bünyesinde 2016 yılında hizmete giren Diyabetik Ayak Kliniğinin özel olarak diyabete bağlı el ve ayak yaraları ile ilgilendiğini belirten Yrd. Doç. Dr. Özkaya, ?Kliniğimizde yıllardır tedavi önlemleri anlatılmakta fakat Diyabetik Ayak Kliniği olarak 2016 yılı Mart ayından itibaren hizmet veriyoruz. Kliniğimiz açılmadan önce de hem Plastik Cerrahi, hem ortopedi, hem de intaniye kliniklerimiz bu konuda hastalarımıza hizmet veriyordu.
Hastalarımız sadece yara açıldığında değil, yara açılmadan önce de eğitim almak için kliniğimize gelebilir. Diyabetik ayak tedavisi bir ekip işidir. Hastamızı yatırdığımızda kan şekerinin düzenlenmesi için endokrinoloji ya da dâhiliye bölümümüz devreye giriyor. Gelip hastayı servisimizde görüyorlar. Onun dışında damarlarının tıkanma durumu ne aşamada bunu değerlendiriyoruz. Kalp Damar Cerrahisi bölümümüzle birlikte kapalı damarları açmaya yönelik tedavileri uyguluyoruz. Bu damarları görebilmemiz için anjiyo yapılması gerektiğinde radyoloji bölümümüzde anjiyo yapılıyor. Biz hastamızı yatırdığımızda 5-6 bölüm rahatlıkla değerlendirebiliyor. Diz altı, bilek, diz üstü gibi noktalardan kesilme kararı alındığında ya da kemiklerle ilgili ek problemler olduğunda ortopedi bölümümüzle fikir alışverişinde bulunuyoruz. Hastaların her birinde aynı antibiyotik etkili olamayabiliyor. Çok daha geniş etkili antibiyotik kullanımı gerekiyor. Bu durumda intaniye bölümü ile fikir alışverişinde bulunuyoruz. Bunların hepsinin aynı hastanede bulunması ve yetişmiş insan faktörü burada çok önemli. Onlar sayesinde yolumuzu daha rahat çizebiliyoruz.
Biz hastalarımızı bu imkânlardan faydalanmaya davet ediyoruz. Hastalarımıza önerim; ?Yara olmadan lütfen gelin bilginizi alın. En azından ufakta olsa bir yara gördüğünüzde büyümesini beklemeyin. Hem o yarayı yani yılanın başı küçükken ezelim yok edelim hem de diğer yaraların oluşmaması için size bilgi verelim. Hem neler yapmanız gerekiyor onları anlatalım hem de bir yara oluşmuş ise bu yarayı tedavi etmek için neler yapmamız gerektiğinin yolunu çizelim.? İfadelerini kullandı.
?AYAKLARINIZI SÜREKLİ KONTROL EDİN?
Diyabet hastalarında oluşan his kayıplarının özellikle ayaklarda meydana gelen çeşitli yaralarda baş aktör olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Özkaya, bu kişilerin ayaklarında oluşan his kaybı nedeniyle yanma, yaralanma gibi durumları çoğu zaman fark edemediklerini söyledi. O nedenle hastaların sürekli ayaklarını kontrol etmeleri gerektiğini belirten Özkaya, ayakta yaralamaya neden olan bazı hususlarda da önemli uyarılarda bulundu.
Yrd. Doç. Dr. Özkaya, şu şekilde konuştu:
?Diyabete bağlı olarak kişilerin ayaklarında yaralar oluşuyor ve bu yaralar bir de enfeksiyon kapınca buna bağlı olarak şişme, ateş ve ağrılar oluşuyor. Hasta, kötü ataklarla bu durumu geçirdiği zaman gidiyor doktora, intaniyeye. Ya da yara daha çok ayağında olduğu için bu kez ortopedi aklına geliyor, oraya gidiyor ve orada da tedavi görüyor. Bu tedavi her yerde yapılabiliyor. Şeker hastalarına yönelik önlemler için hastanemizin endokrinoloji kliniğinde de eğitim veriliyor. Ama hastalar bahsettiğimiz olumsuzluklar başına gelmeyince bunun önemini anlamıyor. Bir kez anlatılıyor, belki yoğunluktan dolayı geçiliyor, hasta bunu önemsemiyor. Şeker hastaları ayaklarında yaralar oluştuğunda ancak bize başvuruyor. Bu insanların ayakları daha hassas olduğu için herhangi bir çarpma, travma durumunda bile yara çıkabiliyor. Ayak damarlarının yapısı bozulduğu için iyileşme süresi de daha geç oluyor veya iyileşmiyor. Kliniğimizde özellikle gelen hastalarımıza ve ailesine hem polikliniğimizde hem de yattığı serviste her gün eğitim veriliyor. Ayağına nasıl bakacağı, nasıl besleneceği, bu aşamadan sonra neler yapacağı anlatılıyor. Servis hemşirelerimiz de bu konuda gayet bilgililer. Biz bu konuda eğitim verirken özellikle hastalara şunu vurguluyoruz; lütfen ayağınıza rahat ayakkabı giyin. Genellikle bu insanlar ayakkabıları ayaklarını vurduğunda bunu hissetmezler. Şeker hastalığına bağlı olarak ağrıyı hissetmiyorlar. O nedenle ayağında yara oluşmuş fakat farkında olmayan hastalarımız oluyor. Biz diyoruz ki yeni bir ayakkabı aldığınızda bir en azından iki saat giydikten sonra çıkarıp ayağınızı bir kontrol edin. Kızarıklık var mı, ayakkabının vurduğu bir nokta var mı? Var ise ayakkabıyı değiştirin veya da o kısmı genişlettirin. Bunun dışında kesinlikle ayağınızı çok fazla ısıya yaklaştırarak ısıtmaya çalışmayın. Çoğu hastalarımız kalorifere, ısıtıcıya, sobaya, ya da sıcak su keselerine dayayarak ayaklarını ısıtmaya çalışıyorlar. Neden? Bu hastalarda şeker hastalığına bağlı duyu kusuru var. Üşüme hissediyorlar. Ayağı sıcak olsa bile üşüme hissediyorlar ve ayaklarını ısıtmak için de bu tür ısı kaynaklarına yaslıyorlar. Birçok hasta ayağı yandığı halde bunu hissetmiyor. Bu nedenle de hastalarımızın ayaklarında yara çok oluşuyor. Ve ilerlemiş yaralarda iyileşme güçleşiyor.
Toplumuzun çoğu namaz kılan insanlardan oluşuyor. 5 vakit abdest alıp namaz kılıyor. İşte abdest aldıktan sonra ayak bakımı çok önemli... Özellikle mes kullanımında ayağı çok iyi kurulamak gerekiyor. Bu kaç dakikamızı alıyor 1 dakika? 1 dakikanızı ayırıp ayağınızı kurulamadığınızda ayakta bir mantar enfeksiyonu gelişmesi ve yara açılması en az 3 aylık bir tedavi gerektirir. Bunlar çok önemli.
Son aşamada gelen hastalarda tedavi hem hasta için hem bizim için zor. Yapıyor muyuz, evet bir şekilde yaparız. Ya etraf dokuyu kullanırız, ya yaranın kendisini toparlamasını bekleriz, ya uzaktan doku nakli yaparız. Bunların hepsi yapılır ama önemli o aşamaya gelmemek. Bir hastanın ayağının er geç kesilmesi gerekebilir. İşte biz o ayağı kestirmeyelim istiyoruz. Önemli olan bu... Diyabetik ayak tedavisi yapmak zordur. Ama bundan daha zoru daha önemlisi bu yara oluşmadan önlemektir. Esas başarı budur. Yaranın oluşmasını önlemektir. Hekim olarak tedavi bizim görevimiz ama koruyucu hekimlik yönünden yara oluşmadan biz bunların önlemini almalı, hastaları bilgilendirmeliyiz. Bunlar çok daha ucuz, daha kabul edilebilir şeyler. Bilgi vermek yada hastanın bunu uygulaması çok daha kolay.?
